"นก" เป็นตัวชี้วัดคุณภาพพื้นที่สีเขียวได้จริงหรือ?

เขียนบทความโดย RISC | 2 ปีที่แล้ว

แก้ไขล่าสุด : 2 ปีที่แล้ว

ป่าคอนกรีตสูงตระหง่าน เสียงจราจรอึกทึกครึกโครม ผู้คนเดินกันขวักไขว่ พื้นที่เมืองจึงอาจเป็นสถานที่ที่ไม่เหมาะสมต่อการอยู่อาศัยของสัตว์ป่า และไม่ส่งเสริมต่อความหลากหลายทางชีวภาพ แต่เราก็ยังพบเห็นสัตว์ป่าบางชนิดที่อาศัยอยู่ในเมืองได้ โดยใช้ประโยชน์จากพื้นที่สีเขียวภายในเมือง

พื้นที่สีเขียวภายในเมือง หรือ Urban Green Space ก็คือ พื้นที่ธรรมชาติหรือพื้นที่ที่มนุษย์สร้างขึ้น ที่ปกคลุมด้วยพืชพรรณนานาชนิด อย่างเช่น สวนสาธารณะ หลังคาเขียว หรือแม้แต่พื้นที่รกร้าง โดยสัตว์ต่างๆ จะเข้ามาใช้ประโยชน์จากพื้นที่ ไม่ว่าจะเป็นแหล่งที่อยู่อาศัย แหล่งอาหาร และแหล่งอนุบาล ซึ่งสัตว์บางกลุ่มสามารถปรับตัวและอยู่อาศัยได้

แล้วสัตว์ชนิดไหนล่ะ? ที่สามารถอาศัยอยู่ในเมืองได้

“นก” เป็นสัตว์กลุ่มหนึ่งที่สามารถปรับตัวอยู่ในเมืองได้เป็นอย่างดี เราจึงพบเห็นได้ทั่วไป ซึ่งนกจะสามารถใช้ประโยชน์จากทรัพยากรต่างๆ ในหลากหลายรูปแบบ และสามารถบินไปหาแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยที่เหมาะสม นกจึงมีคุณสมบัติในการเป็นสิ่งมีชีวิตบ่งชี้ (Indicator Species) ด้านความหลากหลายทางชีวภาพได้ ดังนั้นการศึกษานกในเมืองทั้งชนิดและพฤติกรรม จึงมีความสำคัญในการติดตามคุณภาพของพื้นที่สีเขียว เพื่อการวางแผนการจัดการพื้นที่ให้ทั้งคนและสัตว์มีคุณภาพชีวิตที่ดีได้

RISC ได้ร่วมมือกับภาควิชาชีวิวทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย นำโดย ผศ.ดร.พงษ์ชัย ดำรงโรจน์วัฒนา และคุณ อันดามัน เขาสูง ได้ศึกษาความหลากชนิดและรูปแบบการใช้ประโยชน์ของนกในพื้นที่โครงการอสังหาริมทรัพย์เดอะฟอเรสเทียส์ (The Forestias) ระหว่างเดือนตุลาคม 2564 – เมษายน 2565

การเก็บข้อมูลใช้วิธีสํารวจตามจุดกําหนด (Point Count) ใน 3 บริเวณ ได้แก่ ป่าจำลองรอบอาคาร Pavilion, ป่าจำลองบริเวณเขตป่าลึก และหลังคาเขียว พบว่า มี นกรวม 37 ชนิดที่เข้ามาใช้ประโยชน์พื้นที่เดอะฟอเรสเทียส์ ซึ่งนกส่วนใหญ่จะเป็นนกประจำถิ่น และพบนกอพยพบางชนิด เช่น นกขมิ้นท้ายทอยดำ นกอีเสือสีน้ำตาล และนกพงปากหนา เป็นต้น โดยรูปแบบการใช้ประโยชน์ของนกส่วนมากเป็นการหาอาหารบริเวณไม้คลุมดิน และการเกาะพักบริเวณไม้ยืนต้น นอกจากนี้ ยังพบว่า นกใช้ประโยชน์ด้านการสืบพันธุ์บนไม้ยืนต้นเป็นหลัก และจากพฤติกรรมดังกล่าว สะท้อนให้เห็นถึงคุณภาพของพื้นที่สีเขียวในโครงการจริงที่จะสามารถรองรับสิ่งมีชีวิต แต่อย่างไรก็ตาม ยังต้องศึกษาในระยะยาวเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ครอบคลุมมากยิ่งขึ้น เพื่อนำไปประกอบการวางแผนอนุรักษ์สิ่งมีชีวิตในเมืองหรือประกอบการออกแบบพื้นที่สีเขียวอื่นๆ ต่อไป

เนื้อหาโดย คุณ ธนวัฒน์ จินจารักษ์ นักวิจัยอาวุโส ฝ่ายสิ่งแวดล้อม Urban Environmental & Biodiversity Engineer, RISC และ คุณ อันดามัน เขาสูง นิสิตภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย